CÁI CHẾT CỦA TRIẾT GIA TIẾNG VIỆT
Đầu tiên là một lời xin lỗi cùng quý độc giả vì TRIẾT số 10 đã không lên mạng đúng thời hạn vào đầu năm nay. Lý do thì chắc bạn đọc cũng biết: thiếu bài vở.
Nếu đổ lỗi thì nó như vầy. Đây là vấn đề đơn giản – nhưng nó là một cơn bệnh kinh niên của thời đại và thế hệ. Không còn ai để tâm vào chuyện học thuật công phu nữa. Thế hệ viết triết bằng tiếng Việt ở hải ngoại đang dần dần ra đi. Thế hệ trẻ hơn thì đang bận tâm với các dự án ngôn ngữ bên ngoài lãnh vực triết học và tư tưởng. TRIẾT như đang là một cụ bà 90 tuổi cố níu kéo hoàng hôn ngôn từ vào chặng cuối đời mình.
Không lẽ nào mà thế hệ say mê chữ nghĩa trên bình diện tư tưởng sẽ phải đầu hàng trước làn sóng thông minh nhân tạo AI và ChatGPT để rồi trao trả cơn chuyển bụng tư duy đớn đau đầy thống khoái – mà chúng ta từng đau đáu chuyên cần – cho thế giới kỹ thuật? Không lẽ chúng ta, những triết gia tiếng Việt, không còn sáng tác như là những dấu ấn cá nhân, của những nỗ lực cô độc – để rồi tất cả phải bị rơi vào không gian mạng, để bị trung bình hóa, tập thể hóa, vô hình hóa tất cả những gì mà chúng ta từng quý trọng cho đến hôm nay?
Ước mơ chúng ta vốn hướng về cá thể tính cho sinh hữu – nay đang bị xóa nhòa bởi chủ nghĩa dữ kiện. Lý tưởng tự do trên nền tảng cá nhân nay bị vô hình hóa vào bình diện đại thể – để rồi mỗi chúng ta nay chỉ còn là những biến tố vô nghĩa trong những đám mây tin tức khổng lồ ở nơi các kho dữ liệu của các đại công ty liên quốc.
Nói một cách phóng đại thì đây là một viễn cảnh kinh hoàng hơn tất cả mọi thảm họa siêu hình mà nhân loại đang phải đương đầu. Cá nhân tính của triết gia đang bị phủ định bởi binary logic. Mọi ý nghĩa và giá trị cá thể nay chỉ còn là một phiên bản kỹ thuật số vô nghĩa. Khi ChatGPT có thể viết một luận văn triết học hạng A về bất cứ đề tài nào thì nhân loại đã thực sự đi vào kỉ nguyên hậu chân lý, hậu giá trị.
Chuông báo động sai? Hay là chúng ta hãy nhìn tới viễn cảnh nầy từ một góc độ tích cực hơn. Ta thử xem câu chuyện AI như là một cơ hội giải phóng – hay là giải thoát – cho nỗ lực cá nhân trên con lộ đi tìm cá thể tính bằng sự công nhận từ tha nhân. Với ChatGPT, chúng ta sẽ có một tập san triết học chất lượng cao, bài vở tràn ngập từ nhiều tác giả vô danh, mà ở đó, mỗi bài nghiên cứu đều được trang bị bởi trên ngàn cước chú, chú thích, trích dẫn. Hay thêm một bước nữa, ta sẽ chuyển tải vào hệ não thức trong giấc ngủ những tập trí kiến khổng lồ, sâu rộng – để rồi mỗi lần thức dậy vào buổi sáng là lúc mà mỗi chúng ta có thêm một doctor of philosophy từ hiểu biết, trí nhớ, mang khả năng tương xứng về phán đoán, phản biện, phê bình. Ai cần chi chuyện đọc, chuyện trăn trở, chuyện nỗ lực thông hiểu một đề tài, một vấn nạn, một công án trí tuệ nào.
Câu chuyện của những tác giả trên TRIẾT đang đi vào buổi chiều thế hệ – trong niềm hân hoan, hân hạnh được độc giả từng đọc và suy ngẫm cùng chúng tôi trên từng chữ viết. Ban Biên Tập tin tưởng và hy vọng rằng TRIẾT sẽ còn sống mãi với lịch sử tiếng Việt và trong ký ức của các thế hệ mới khi họ nhìn lại khoảng thời gian nầy với tất cả những gì quý mến và trân trọng.
Với chừng ấy tâm tình, xin mời bạn đọc bước vào số TRIẾT 10 – đang được cập nhật thêm bài vở trong các tuần lễ kế tiếp.
Trân trọng
NGUYỄN HỮU LIÊM
